Gamla Stan to najstarsza część Sztokholmu, położona w jego centrum na 4 wyspach. Jest to jedno z bardziej turystycznych miejsc w Szwecji, na co wskazują wysokie ceny i ilość turystów. Jednak, naszym zdaniem, warto pokluczyć po jego wąskich uliczkach. W tym artykule piszemy, co warto zobaczyć na Gamla Stan – od typowych must-see, przez bardziej unikalne atrakcje, aż po restauracje i kawiarnie.
Spis treści:
Gamla Stan
Gamla Stan to sztokholmskie Stare Miasto i centralna część stolicy. Położone jest na wyspach Stadsholmen, Helgeandsholmen, Riddarholmen i Strömsborg (choć jego główną, największą część wyznaczają granice wyspy Stadsholmen). Stanowi jeden z najlepiej zachowanych średniowiecznych ośrodków miejskich w Europie.
Na Gamla Stan znajduje się niezwykle dużo atrakcji, od największych, jak Zamek Królewski czy Parlament do najmniejszych, jak najwęższa uliczka czy najmniejsza rzeźba. Aby więc pomóc Wam w uporządkowaniu zwiedzania, stworzyliśmy z nich przemyślaną trasę, która powiedzie Was przez sztokholmskie stare miasto bez niepotrzebnego kluczenia:)
Opera Królewska
Szwedzka Opera Królewska (szw. Kungliga Operan) nie leży co prawda dokładnie w granicach Gamla Stan, ale tuż obok i stanowi dobry punkt do rozpoczęcia zwiedzania najstarszej części Sztokholmu.
Pierwszy budynek opery stanął w 1782 roku z rozkazu króla Gustawa III, który był aktywnym zwolennikiem idei oświecenia i rozwoju sztuki. O ironio, to właśnie w tym budynku, we foyer opery, dokonano zamachu na Gustawa – został zastrzelony podczas balu maskowego 16 marca 1792 r. i zmarł 13 dni później. To wydarzenie zainspirowało powstanie dwóch oper – "Gustawa III" Daniela Aubera oraz "Balu maskowego" Verdiego.
Dzisiejszy gmach budynku powstał 100 lat póżniej, w 1892 roku, po zburzeniu starego, z polecenia króla Oskara II. W celu rozróżnienia te dwa gmachy są nazywane "Operą Gustawa" i "Operą Oskara", lub Operą "Starą" i "Nową".
Przed budynkiem stoi pomnik króla Adolfa Gustava II – króla Szwecji między 1611 a 1632 rokiem. Nazywany "Złotym Królem" i "Lwem Północy" jest ceniony za stworzenie ze Szwecji silnego mocarstwa o dużym znaczeniu w Europie.
Parlament
Gdy, stojąc pod Operą, odwrócimy się w kierunku południowo-wschodnim, zobaczymy monumentalny budynek, będący siedzibą szwedzkiego parlamentu (szw. Riksdag). Zajmuje on niemal połowę wyspy Helgeandsholmen, należącej już do dzielnicy Gamla Stan.
Jak możemy przeczytać na jego fasadzie, budynek został wzniesiony między 1895 a 1904 rokiem ("Uppfördes for Sveriges Riksdag aren 1895–1904"). Zanim powstał, siedziba parlamentu szwedzkiego znajdowała się na innej wyspie w granicach Gamla Stan – Ridderholmen.
Na fasadzie widnieje też wielki herb Królestwa Szwecji, będący symbolem państwa i osobistym herbem króla (istnieje też mały herb, który jest symbolem władzy państwowej i używają go inne instytucje państwowe).
Pałac Królewski
Spod Parlamentu już tylko kilka kroków dzieli Was od Pałacu Królewskiego (szw. Kungliga slottet) – wystarczy przejść przez krótki most łączący wyspy Helgeandsholmen i Stadsholmen. Następnie można wdrapać się po schodach, aby dotrzeć do bramy prowadzącej wgłąb pałacu.
Jest to jeden z największych pałaców w Europie – posiada ok. 600 pomieszczeń, mieści 3 muzea, bibliotekę i apartamenty królewskie. Obecnie pełni on funkcję reprezentacyjną, ponieważ rodzina królewska mieszka na co dzień w Pałacu Drottningholm (wpisanym na listę dziedzictwa UNESCO budynku położonym na wyspie Lovön na przedmieściach Sztokholmu).
Zbrojownia królewska
Jednym z ciekawszych miejsc, które można zwiedzić w Pałacu jest Zbrojownia królewska (szw. Livrustkammaren), która uchodzi za najstarsze szwedzkie muzeum (1633).
Wejście do niej znajduje się na południowej ścianie pałacu. Mieszczą się w niej liczne zbiory broni, eksponatów wojennych i akcesoriów królewskich, o których nie będziemy się rozpisywać, bo w tym artykule zrobiono to już niezwykle dokładnie:)
Uroczysta zmiana warty
Po wyjściu ze zbrojowni możecie, skręcając w prawo, udać się na zachodnią stronę pałacu, gdzie znajduje się dziedziniec zewnętrzny (szw. Yttre borggården). Odbywają się na nim uroczyste zmiany warty prezentowane przez gwardię królewską. Kiedy na nie traficie? W sezonie letnim (23.04 – 31.08) o 12.15 w dni powszednie i 13.15 w niedziele i święta. Jesienią i zimą zmiany odbywają się rzadziej.
My, nieco przypadkiem, trafiliśmy idealnie na 13.15 w niedzielę, podążając za tłumem. Jednak ten sam tłum dość szybko nas zniechęcił i nie dotrwaliśmy do końca ceremonii. Jeśli więc zależy Wam na dobrym widoku, polecamy przyjść odpowiednio wcześniej, by zająć miejsce w pierwszym rzędzie:)
Storkyrkan (Kościół św. Mikołaja)
Gdy, po wyjściu z dziedzińca zewnętrznego Pałacu Królewskiego, spojrzycie w prawo, zobaczycie Kościół św. Mikołaja (szw. Storkyrkan). Jest to około 700-letnia luterańska katedra o dużym znaczeniu dla Szwedów, ponieważ odbywały i wciąż odbywają się tam najważniejsze uroczystości państwowe i dworskie. Jest to też najstarszy kościół w Sztokholmie i siedziba biskupa Sztokholmu.
W środku znajduje się dość znana rzeźba, będąca jednym z przedstawień Świętego Jerzego walczącego ze smokiem. Pochodzi 1489 roku, a jej twórcą jest Bernt Notke z Lubeki. Samo wnętrze katedry zachowało swój średniowieczny wygląd, natomiast jej fasada pochodzi już z XVIII w., stąd jej barokowy styl.
Podczas naszej wizyty cała katedra była zakryta i ogrodzona w związku z remontem, więc nie udało nam się jej obejrzeć ani odwiedzić. 🤷🏻
Stortorget (Stary rynek)
Kolejnym must-see podczas zwiedzania stolicy Szwecji jest plac Stortorget – centralny i najstarszy plac Sztokholmu, od którego rozpoczęła się stopniowa rozbudowa miasta w średniowieczu.
Schantzka huset
Najbardziej charakterystycznym jego punktem, który można zobaczyć na większości pocztówek ze Sztokholmu, jest Ribbinska huset (lub Schantzka huset) – czerwona kamienica położona na zachodniej ścianie placu.
Warto zwrócić uwagę na białe kamienie umieszczone w jej fasadzie wokół okien, których jest dokładnie 82. Podobno symbolizują one 82 osoby stracone podczas tzw. krwawej łaźni sztokholmskiej – egzekucji dokonanej w Sztokholmie w dniach 8–9 listopada 1520 roku po zdobyciu go przez króla duńskiego.
Muzeum Nobla
Na północnej ścianie placu znajduje się XVIII-wieczny budynek, w którym do lat 90. znajdowała się Sztokholmska Giełda Papierów Wartościowych. Obecnie jest on siedzibą Akademii Szwedzkiej – instytucji co roku ogłaszającej laureatów literackiej Nagrody Nobla. Mieści się tam również Biblioteka Noblowska (która wspiera członków Akademii w wyłanianiu laureatów nagrody) oraz Muzeum Nobla, poświęcone Nagrodzie Nobla i jej laureatom.
Jarmark świąteczny
Na Stortorget jest też organizowany co roku jarmark świąteczny, który rozpoczyna się na około miesiąc przed świętami (np. 19 listopada w 2022 r.) i kończy 23 grudnia. W obecnej formie odbywa się on od 1915 roku, choć tradycja targów na Stortorget sięga już XIV wieku. Zazwyczaj jest tam 30-kilka stoisk, na których można kupić szwedzkie rękodzieło, świąteczne przysmaki, czy grzane wino – jak to na jarmarkach bywa;)
Zagłębiając się w uliczki Gamla stan
1. Ulice Västerlånggatan i Prästgatan
Po zobaczeniu tych głównych zabytków Gamla Stan, można dla kontrastu zagłębić się w wąskie i klimatyczne uliczki starego miasta. Najbardziej znaną i uczęszczaną z nich jest Västerlånggatan – pełna restauracji, kawiarni i sklepów z pamiątkami, a tym samym – pełna turystów, nawet w dni powszednie.
Nieco mniej tłumna jest równoległa do niej ulica Prästgatan, która ma bardzo podobną zabudowę pomarańczowo-żółtych kamienic. Można więc podziwiać na niej typową architekturę Gamla stan bez przeciskania się pomiędzy innymi ludźmi. Obie ulice są nieprzejezdne dla samochodów.
2. Najwęższa ulica w Sztokholmie
Na Gamla stan jest wiele wąskich, klimatycznych ulic, ale najwęższa z nich to Mårten Trotzigs gränd. W najwęższym miejscu ma szerokość 90 cm i częściowo prowadzi po 37 schodkach. Znajduje się pomiędzy prostopadłymi do niej ulicami Västerlånggatan i Prästgatan. Jest najwęższą ulicą nie tylko na Gamla stan, ale i w całym Sztokholmie.
3. Kościół niemiecki (Tyska kyrkan)
W centralnej części Gamla stan, niedaleko Stortorget, znajduje się Kościół niemiecki, nazywany też Kościołem św. Gertrudy. Jego wybudowanie w XVII wieku było skutkiem rosnących wpływów niemieckich kupców i rzemieślników, którzy zaczęli napływać do Sztokholmu w XIII wieku w wyniku ekspansji Hanzy (średniowiecznego związku kupców europejskich).
Z poziomu ulicy w zasadzie łatwo go przeoczyć, ale z daleka wyróżnia się wysoką na 95 metrów, strzelistą wieżą. Posiada przyjemny, zielony dziedziniec, na którym można na chwilę przysiąść.
4. Najmniejsza rzeźba w Szwecji
Czas na mały, w przenośni i dosłownie, przerywnik między większymi zabytkami Gamla Stan. Żelazny chłopiec (szw. Järnpojken) lub Chłopiec patrzący na księżyc to najmniejsza rzeźba w Szwecji autorstwa Liss Eriksson z 1957 roku.
Znajduje się w cichym i zielonym zaułku pomiędzy budynkami (na tyłach Kościóła Fińskiego). Jest to idealne miejsce na odpoczynek w czasie zwiedzania – można przysiąść na ławce w cieniu drzew lub zajrzeć do małego sklepu z rękodziełem i pamiątkami.
5. Rzeźba Świętego Jerzego i smoka
Pomiędzy ulicą Österlånggatan a placem Köpmantorget znajduje się pokaźna rzeźba Swiętego Jerzego i smoka (szw. Sankt Göran och draken). Tak, to już druga taka na Gamla Stan i jest ona repliką rzeźby znajdującej się w Kościele św. Mikołaja. W przeciwieństwie do wykonanego z drewna oryginału (z 1489 r.), replika (z 1912 r.) jest z brązu, aby mogła stać na zewnątrz.
Rzeźby posiadają silną symbolikę związaną ze zwycięstwem Szwedów nad Duńczykami w 1471 roku (św. Jerzy symbolizuje odwagę Szwedów, a smok – złych Duńczyków). Tuż obok repliki z 1912 r. znajduje się jeszcze rzeźba księżniczki z barankiem, która jest uosobieniem Sztokholmu i narodu szwedzkiego.
6. Den Gyldene Freden
Den Gyldene Freden (dosł. Złoty Pokój) to restauracja z 1722 roku, jedna z najstarszych w Sztokholmie. Według listy rekordów Guinnessa jest drugą najstarszą restauracją na świecie, której wystrój pozostał niezmieniony od czasu jej powstania. W jej wnętrzu można więc się poczuć, jak w XVIII-wiecznej tawernie.
To kolejna atrakcja, która była zamknięta, gdy do niej trafiliśmy, ale może Wy będziecie mieć więcej szczęścia;) Na stronie informują, że otwarta jest od środy do soboty od godz. 17.
7. Rzeźba Everta Taube
Po przejściu kilku kroków od Den Gyldene Freden w kierunku południowym, natkniecie się na rzeźbę przedstawiającą Everta Taube – szwedzkiego XX-wiecznego pieśniarza i kompozytora. Jest uważany za czołowego artystę należącego do tzw. Tradycji skandynawskich ballad. Rzeźba stoi przy placu Järntorget (dosł. Żelazny rynek) – drugim, po Stortorget, najstarszym placu w Sztokholmie.
Gamla stan – gdzie i co zjeść?
Jeśli dotrwaliście aż do tego momentu, nie wstępując do żadnej restauracji, z pewnością dość intensywnie myślicie już o jedzeniu. Poniżej prezentujemy Wam 5 miejsc, w których jedliśmy. Nam osobiście nie wszystkie przypadły w 100% do gustu, ale każde z nich jest dobre na inny rodzaj głodu oraz pojemność portfela – zależy kto czego szuka:)
1. Under Kastanjen
Under Kastanjen polecamy głównie ze względu na malownicze położenie na małym staromiejskim placu, w cieniu rozłożystego kasztanowca. Wstąpiliśmy tam na chwilę i wypiliśmy po lampce różowego wina, które było smaczne i przyjemnie schłodzone. Menu było dość zróżnicowane – zawierało zarówno typowe pozycje ze szwedzkiej kuchni, jak i ogólnoeuropejskie dania. Chętnie byśmy tam wrócili na lunch czy kolację.
Under Kastanjen – zobacz na mapie
Atrakcje w pobliżu: Żelazny chłopiec (najmniejsza rzeźba), Rzeźba św. Jerzego i smoka oraz Kościół niemiecki
2. Källarbyn
Miejsce w stylu klubokawiarni, znajdujące się w rozległej piwnicy. To położenie sprawia, że będzie idealne w czasie letnich upałów lub na klimatyczną kolację. Wieczorami odbywają się tam koncerty, na które warto trafić. My zjedliśmy tam quiche, który był dostępny w różnych smakach, a porcja była naprawdę porządna. Dla smokoszy wina – mieli w karcie pomarańczowe wino.
Källarbyn – zobacz na mapie
W pobliżu: ulice Västerlånggatan i Prästgatan
3. Österlånggatan 17
Miejsce nie najtańsze, ale dobre, jeśli podróżuje się z wybrednym smakoszem, który zażyczył sobie deskę serów na kolację. 🙃 Sery z czerwonym winem były smaczne, ale już szwedzie klopsiki nieco nas zawiodły. Można usiąść na zewnątrz z widokiem na Rzeźbę św. Jerzego i smoka lub w środku – wnętrze restauracji jest całkiem eleganckie. My zapewne byśmy tam nie wrócili po raz drugi.
Österlånggatan 17 – zobacz na mapie
Atrakcje w pobliżu: Rzeźba św. Jerzego i smoka
4. Café Nova
Kawiarnio-bar, którego głównymi atutami jest dobra lokalizacja i niskie ceny. Jeśli chcecie przegryźć coś (pizza, quiche, ciacho) na Gamla Stan i nie wydać majątku – to jest właściwe miejsce. W środku mają zdjęciowy neon i niekończącą się kolejkę do toalety;) Trafiliśmy tam, bo zostało nam polecane na spróbowanie popularnego szwedzkiego deseru – prinsesstårta (tort księżniczki) – tortu z biszkoptem przełożonym dżemem malinowym, budyniem i bitą śmietaną, pokrytym zielonym marcepanem, z różyczką na czubku.
Café Nova – zobacz na mapie
Atrakcje w pobliżu: Den Gyldene Freden, rzeźba Everta Taube, najwęższa ulica w Sztokholmie
5. Bellmans Cafe
Typowo deserowe miejsce, niewielka kawiarnia przy najpopularniejszej ulicy na Gamla Stan (Västerlånggatan). Naszym wyborem był tam kolejny popularny szwedzki deser – semla – ciastko z bułki pszennej wypełnione masą migdałową i bitą śmietaną. Jeśli jednak macie ochotę na inną słodkość, i tak możecie skierować tam swoje kroki – mają niezwykle szeroki wybór ciast i ciasteczek, serwowanych w towarzystwie dobrej kawy.
Bellmans Cafe – zobacz na mapie
Atrakcje w pobliżu: ulice Västerlånggatan i Prästgatan, Startorget (Stary rynek)
Podsumowanie
Zwiedzanie starego miasta w Sztokholmie podzieliliśmy w tym artykule na 2 części. W pierwszej opisaliśmy must-see typowe dla większości europejskich stolic (jak Pałac Królewski czy Rynek staromiejski). W drugiej, zagłębiliśmy się w wąskie uliczki Gamla Stan, wyszczególniając bardziej unikalne elementy szwedzkiej stolicy historii i kultury (jak Den Gyldene Freden czy Rzeźba sw. Jerzego). Wszystko to w kolejności starannie przemyślanej, abyście niepotrzebnie nie błądzili. Mamy więc nadzieję, że nasz plan zwiedzania Gamla Stan w Sztokholmie będzie dla Was przydatny! Jak zawsze czekamy na Wasze opinie i sugestie. 💬
Comments